Alıcı ve satıcıların karşılıklı olarak birbirlerine karşı hak ve yükümlülükleri mevcuttur. Şüphesiz ki bir satıcının, alıcıya karşı en önemli edim yükümlülüğü; istenilen özelliklere sahip bir malın teslim edilmesidir.
İstenilen özelliklere uygun bir malın teslim edilmesi kavramından anlaşılması gereken husus ise malın kendisinden beklenildiği gibi çalışması, örnek modele uygun olması kısacası kendisinden beklenen objektif özellikleri karşılamasıdır. Aksi halde malın niteliği hukuken ‘ayıplı mal’ olarak adlandırılır. Peki kendisine ayıplı mal teslim edilen alıcılar hukuken nasıl bir yol izlemelidir? Bugün makalemizde bu hususu ele alacağız.
Öncelikle, malın ayıplı olduğu tespit edildiğinde alıcının kanunen kendisine sağlanan haklardan yararlanabilmesi için satıcıya bu ayıbın bildirilmesi gerekmektedir. Ayıp bildirimi ‘ihbar külfeti’ olarak adlandırılmaktadır. İhbarın süresi maldaki ayıbının türüne göre farklılık gösterir.
Bu kapsamda TTK madde 23 uyarınca; ayıbın açık olduğu durumlarda alıcı, malın ayıplı olduğunu 2 gün içerisinde satıcıya bildirmekle yükümlüdür. Malın açık ayıplı olmasından anlaşılması gereken basit bir inceleme ile kolaylıkla maldaki ayıbın anlaşılabilmesidir. Ayıbın açıkça belirli olmadığı hallerde alıcı ürünü 8 gün içerisinde inceletme külfeti altında olup bir ayıp bulunması halinde yine aynı süre içerisinde bildirimini satıcıya yapmalıdır. Bu tür ayıplar genellikle olağan ayıp olarak adlandırılır ve alanında uzman bir kişinin incelemesi sonucunda malda bir ayıp mevcutsa anlaşılabilir. Son kalem ise gizli ayıptır, adından da anlaşılabileceği gibi gizli ayıp kendisini göstermeyen fakat zaman içerisinde, kullandıkça varlığı ortaya çıkan ayıplardır. Gizli ayıp ortaya çıktığı takdirde derhal bunun bildirimi yapılmalıdır. Gizli ayıp söz konusu olduğunda dikkat edilmesi gereken en önemli husus bunun kullanıcı hatası mı yoksa gizli ayıp mı olduğunun anlaşılması hususudur. Zira bilindiği üzere kullanıcı hatası satıcıya yüklenebilecek bir ayıp olmadığına işarettir.
Kanunda sayılan süreler kapsamında malındaki ayıbı satıcıya bildirilen alıcı için ayıbın giderilmesi bakımından seçimlik haklar ön görülmüştür. Bu seçimlik haklar; sözleşmeden dönerek malın bedel iadesinin istenmesi, sözleşmeyi ayakta tutarak malın ayıbı oranında bedel indirimi talebi, ücretsiz onarım ve malın ayıpsız bir eşi ile değiştirme talebidir. Bu seçimlik hakların kullanılabilmesi elbette öncelikli olarak yukarıda belirtilen ihbar külfetlerinin yerine getirilmesine bağlı olmakla beraber her koşulda bu 4 seçimlik haktan istediğimizi kullanabilmemiz mümkün değildir. Örnek verilecek olursa; elektronik bir cihaz aldığımızı düşünelim bu cihaz üretim hatası sebebi ile kendi kendisine kısa devre yaparak alev aldı ve telef oldu. İşte bu gibi hallerde malın ücretsiz onarımı istenemeyecektir zira ortada onarımı yapılabilecek bir mal kalmamıştır. Bu gibi hallerde mecburen kanunun alıcılara tanımış olduğu diğer seçimlik haklara başvurma yoluna gidilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla değişken durumlara göre, her olay özelinde ayrı ayrı değerlendirme yapılarak hangi seçimlik hakkın kullanılmasının daha lehe olduğu gözetilmek sureti ile talepte bulunulmalıdır.
Siz de Borçlar Hukuku, Ticaret Hukuku, Tüketici Hukuku ve daha fazlası için merak ettiğiniz hususlar hakkında bizimle iletişime geçebilirsiniz.
